گیاهان دارویی گیاهانی هستند که برگ، ریشه، ساقه، گل یا میوه‌ی آن‌ها دارایی مواد دارویی موثر بر موجودات زنده هستند. این اثرات می‌توانند شامل اثرات درمانی، سلامتی، پیش‌گیری یا اثرات دیگری باشد که بسته به نظر متخصص یا پزشک طب سنتی تجویز و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تاریخچه استفاده از گیاهان دارویی
در پزشکی سنتی ایران و جهان به دلیل عدم وجود داروهای شیمیایی، استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها و مشکلات مختلف، متداول بوده است.
در پزشکی کهن، با استفاده از برگ و ساقه و ریشه و قسمت‌های مختلف دیگر گیاهان که از طبیعت جمع‌آوری و خشک می‌شده، برای ساخت داروهای گیاهی استفاده می‌شده است. خشک کردن این نوع گیاهان اغلب برای اینکه در مقابل آفتاب اثرات درمانی آن‌ها از بین نرود، در سایه به انجام می‌رسد.
تئوری امضاها در گیاهان دارویی
این نظریه وجود داشته است که گیاهان دارویی خود، ما را برای استفاده از آن‌ها برای درمان بیماری‌ها راهنمایی می‌کنند. برای مثال گیاهی به رنگ زرد برای درمان بیماری زردی و گیاهی به رنگ قرمز برای جلوگیری از خونریزی استفاده می‌شده است.
تجارت گیاهان دارویی
گیاهان دارویی در مناطق مختلف جهان می‌رویند و با انتشار کتاب‌های پزشکی و تجربی توسط دانشمندان سده‌های گذشته، دانش و تجربه استفاده از این گیاهان به مناطق دیگر جهان نیز منتقل می‌شد. با انتشار دانش استفاده از گیاهان دارویی مختلف برای درمان بیماری‌ها، تجاری و خرید و فروش این نوع گیاهان از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر نیز متداول گردید.
روش‌های مصرف گیاهان دارویی
گیاهان دارویی به شیوه‌های مختلفی استفاده می‌شوند. بسته به اینکه کدام بخش از گیاه برای استفاده دارویی مناسب باشد یکی از شکل‌های زیر متداول است:
- استفاده از گیاه به شکل تازه
- استفاده از گیاه به شکل خشک شده یا کنسرو شده
- استفاده از گیاه به صورت فرآوری شده با حرارت
- استحصال مواد موثر گیاه به صورت صنعتی
گیاهان دارویی و داروی گیاهی
گیاه دارویی بخشی از یک گیاه است که مواد موثر درمانی در آن وجود دارد ولی داروی گیاهی، ممکن است ترکیبی از چند گیاه مختلف یا محصول استحصال مواد موثر یک یا چند گیاه به شکل یک داروی قابل استفاده است. استفاده از داروهای گیاهی با احتیاط بیشتری نسبت به گیاهان دارویی می‌بایست به انجام برسد. زیرا این داروها به حالت کنسانتره هستند و استفاده مقدار کمی از آن‌ها ممکن است اثرات زیادی روی موجود زنده داشته باشد.
گیاهان دارویی در ایران
ایران به دلیل وسعت بسیار زیاد و مناطق آب و هوایی متنوع، مجموعه‌ی بزرگی از گیاهان دارویی را در خود جای داده است. برخی از گیاهان دارویی مشهور که در مناطق مختلف ایران می‌رویند عبارتند از:
- گل گاو زبان
- سنبل الطیب
- خاکشیر
- بنفشه
- کاسنی
- شاه تره
- تخم شربتی
- آویشن
- پنیرک
- ختمی
- دارچین
- زنجبیل
برخی کاربردهای متداول گیاهان دارویی
گیاهان دارویی برای کاربردهای متنوع درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی مشکلات و بیماری‌ها که گیاهان دارویی برای آن استفاده می‌شوند عبارتند از:
- دل درد
- سردرد
- خستگی
- چاقی
- لاغری
- سرفه
- تب
- نفخ
- بیخوابی
