برنج یکی از غذاهای اصلی مردم خاورمیانه و ایران است. شاید تصور کنید که برنج تنها در استان‌های شمالی کشت می‌شود ولی طبق آخرین آمار، برنج در ۱۷ استان کشور برداشت می‌شود. برنج‌های قابل کاشت در هر منطقه از کشور به دلیل تنوع آب و هوایی متفاوت است و طعم و عطر و کیفیت آن نیز با هم یکسان نیست.
بهترین برنج‌های کشت شده در کشور در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، فارس و خوزستان به عمل می‌آید.
ارقام برنج تولیدی در ایران
بیشتر مصرف‌کنندگان با ارقام مشهور برنج مثل طارم، هاشمی، عنبربو، فجر، شیرودی و ندا آشنایی دارند ولی ارقام متعدد دیگری نیز در مقیاس کوچک‌تر تولید می‌شوند که در این نوشته به بررسی مهم‌ترین ارقام برنج می‌پردازیم.
نکته‌ای که قابل توجه است این است که هر چه برنج پرمحصول‌تر باشد، معمولا طعم و عطر پایین‌تری نیز دارد و به همین دلیل برنج‌های مرغوب و خوش طعم و عطر به دلیل بازدهی کمتر، قیمت بیشتری نیز دارند.
برنج‌های طبیعی یا تراریخته
برخی از اقلام برنج به صورت طبیعی رشده کرده‌اند و برخی دیگر به صورت مصنوعی توسط بشر دستکاری ژنتیکی شده‌اند تا ویژگی‌های جدیدی را در دسترس قرار دهند. برنج‌های تراریخته می‌توانند یکی یا چند ویژگی از موارد زیر را داشته باشند. مهم‌ترین ویژگی برنج‌های تراریخته، بازدهی بیشتر است تا محصول بیشتری در سطح واحد تولید شود.
- بازدهی بیشتر
- مقاومت در برابر آفات
- شکل ظاهری متفاوت
- عطر متفاوت
- قابلیت کشت در آب و هوای متفاوت( سرمای هوا یا نیاز به آب کمتر )
- قابلیت نگهداری در مدت زمان طولانی‌تر
ارقام برنج مشهور
برنج هاشمی
برنج هاشمی یکی از محبوب‌ترین برنج‌های ایرانی است که اگر نوع خالص آن را تهیه کنید، از عطر و طعم و شکل ظاهری آن به وجد خواهید آمد. این برنج تقریبا تمامی ویژگی‌های مورد نیاز یک برنج برای مصرف روزانه و مهمانی‌ها را در خود دارد.
برنج طارم
برنج طارم هم در کنار برنج هاشمی از ارقام محبوب برنج ایرانی است که می‌تواند به عنوان مصرف روزمره یا در مهمانی‌ها مورد استفاده قرار گیرد. طعم و عطر و ظاهر این برنج هم در شرایط ایده‌آل قرار دارد.
برنج دمسیاه
برنج دمسیاه هم یکی از ارقام مرغوب برنج ایرانی است. به دلیل بازدهی کم، کشاورزان کمتر تمایل به کاشت آن دارند و اگر بتوانید از این برنج به طور خالص خریداری کنید، بهای آن نیز به همین نسبت بیشتر از برنج‌های دیگر خواهد بود.
برنج عنبربو
یکی از اقلام برنج که در مناطق جنوبی کشور کشت می‌شود، برنج عنبربو است. این برنج قد کوتاه و عطر و طعم خوبی دارد. استفاده از آن برای مصارف خانگی متداول است ولی به دلیل شکل ظاهری که دارد، کمتر در مهمانی‌ها استفاده می‌شود. به دلیل تفاوت در شرایط آب و هوایی این برنج در استان‌هایی مثل خوزستان و فارس کشت می‌شود.
برنج کامفیروز
این برنج به طور عمده در استان فارس کشت می‌شود و دانه‌های کوتاه و گرد دارد. به همین دلیل برای پخت چلو مناسب است ولی برای استفاده در مهمانی‌ها شکل جذابی ندارد. با وجود قد کوتاه، این برنج دارای عطر و طعم خوبی است و برای مصرف روزانه گزینه‌ای قابل توجه به حساب می‌آید. همچنین قیمت آن در مقایسه با برنج‌های مرغوب مثل هاشمی و طارم کمتر است.
برنج بینام
یکی از ارقام برنج تراریخته، برنج بینام است که کیفیت قابل قبولی دارد و بازدهی تولید آن زیاد است. بسیاری از رستوران‌ها و هتل‌ها برای پخت غذا از این نوع برنج استفاده می‌کنند ولی استفاده از آن در منازل به شکل گسترده وجود ندارد.
برنج شیرودی
برنج شیرودی از جمله برنج‌های تراریخته است که شباهت زیادی به برنج‌های طارم و هاشمی دارد. این شباهت در بخش ظاهری زیاد و در بخش طعم و عطر کمتر است. برخی از افراد این نوع برنج را با برنج‌های مرغوب‌تر ترکیب می‌کنند آن را با نام‌های جدید مثل برنج خوش‌پخت یا برنج باب منزل یا موارد مشابه، به فروش می‌رسانند.
برنج ندا
برنج ندا هم از برنج‌های تراریخته است که از نظر شکل ظاهری و عطر و طعم در وضعیت معمولی قرار دارد. استفاده از آن به صورت جداگانه متداول نیست و اغلب در ترکیب با برنج‌های دیگر به فروش می‌رسد.
برنج فجر
یکی دیگر از اقلام برنج تراریخته که در ابعاد بزرگ کشت می‌شود، برنج فجر است. این برنج هم طعم و عطر معمولی و شکل ظاهر قابل قبولی دارد. برخی از تولیدکنندگان این نوع برنج را در بسته‌بندی‌های از پیش آماده به فروش می‌رسانند.
برنج دودی
برنج دودی معمولا یکی از اقلام برنج ایرانی پر محصول است که در معرض دود چوب قرار می‌گیرد و طعم و عطر و رنگ آن تغییر می‌کند. استفاده از برنج دودی در برخی از غذاهای سنتی ایرانی توصیه می‌شود. اگر میزان دود در برنج زیاد باشد ممکن است بخواهید مقداری برنج دودی را با برنج معمولی ترکیب کنید و عطر و طعم ملایم‌تری از غذا دریافت کنید.
برنج کشت دوم
برخی از کشاورزان در شمال کشور، پس از برداشت برنج کشت اول در اواسط تابستان، مجددا از اقلامی که قابلیت رشد در شرایط تابستان و اوایل پایین را دارند، برای کشت دوم استفاده می‌کنند. این برنج‌ها معمولا مقاوم‌تر هستند و می‌توانند در گرمای تابستان و اوایل سرمای پاییز رشد خود را کامل کنند. به دلیل تفاوت در شرایط آب و هوایی بهار و تابستان، برخی ویژگی‌های برنج‌های کشت اول و دوم از یک قلم نیز با هم متفاوت است و ممکن است مثلا برنج بینام کشت اول کیفیت کمتری نسبت به برنج بینام کشت دوم داشته باشد.
برنج‌های هندی و پاکستانی
افلام مختلفی از برنج در کشورهای هند و پاکستان در ابعاد بسیار بزرگ کشت و برداشت می‌شود. بسیاری از برنج‌های هندی و پاکستانی برای مصرف داخلی این کشورها است و قابلیت صادراتی ندارند. از بین اقلامی که برای ایرانیان مطلوب است، برنج باسماتی و برنج سوپرباسماتی پاکستانی وجود دارند که با گران شدن برنج‌های ایرانی به سفره‌ها راه پیدا کردند. در برخی از موارد، برنج خالص و با کیفیت پاکستانی از برنج‌های ترکیبی و تراریخته که در بازار به فروش می‌رسند، شرایط بهتری دارند.
برنج‌های شرق آسیا
کشورهای شرق آسیا مثل ژاپن هم از مصرف‌کنندگان برنج به طور عمده به شمار می‌روند. ذائقه‌ی مردم شرق آسیا با مردم خاورمیانه تفاوت دارد و در این کشورها اغلب برنج‌هایی با قد کوتاه و به صورت شفته مصرف می‌شود. برنج تولید شده در کشورهایی مثل تایلند نیز در دوره‌هایی به بازار ایران راه پیدا کرده است که طعم و عطر برنج‌های ایرانی را ندارد و به عنوان گزینه‌ای بسیار اقتصادی در نظر گرفته می‌شود.
پخت صحیح برنج
پخت برنج طوری که بهترین شکل ظاهری و عطر و طعم و ماندگاری را داشته باشد به رعایت اصولی وابسته است. اگر بهترین برنج به طور نادرست پخته شود، کیفیت آن کاهش پیدا می‌کند و انتظاری که از یک برنج با کیفیت دارید، برآورده نمی‌شود.
همچنین یک آشپز خبره ممکن است یک برنج معمولی تراریخته را طوری دم بیاورد که شکل ظاهری آن از برنج‌های مرغوب و شناخته‌شده، بهتر باشد.
قیمت برنج
قیمت برنج به طور کلی بر اساس میزان محصول برنج و کیفیت آن تعیین می‌شود. برنج‌هایی که محصول بیشتری داشته باشند و در آب و هوای نامناسب بتوانند رشد کنند قیمت کمتری دارند. همچنین برنج‌هایی که طعم و عطر و شکل ظاهری بهتری دارند، به قیمت بیشتری فروخته می‌شوند.
یک برنج مرغوب اگر به خوبی طبخ شود آنقدر عطر خوبی دارد که حتی می‌تواند به تنهایی میل شود و حس خوبی در فرد ایجاد کند.
تقلب در فروش برنج
متاسفانه در بازار برنج به طور گسترده از برنج‌های ناخالص و ترکیبی با نام‌های واقعی و غیرواقعی فروخته می‌شود. اگر قصد خرید برنج مرغوب و با کیفیت و خالص داشته باشید، لازم است تا از محل‌های معتبر و برندهای قابل اطمینان خرید خود را انجام دهید. شناخت برنج خالص کار مشکلی است و حتی گاهی تشخیص آن توسط افراد با تجربه هم به آسانی مقدور نیست.
